خانقاه یا خاﻧﮥ گاه یعنی خانۀ وقت، حال و حضور.

گاه، آن لحظۀ واقعی است که انسان ﻣﻰبایستی دائم در مراقبه و حضور و حفظ آن باشد، هم ظاهراً و هم باطناً، تا هر«آن» از این حیات حقیقی، مصروف ولگردیها و آوارگیهای ﺑﻰمصرف جهان مادّی نشود و سرانجام درهای آسمانِ علم و عشق و هستی بر روی سالک حقیقیِ راه باز گردد. سالک روندۀ راه که دائم در جمعیّت خود و نه در تفرﻗﻪهای مردمی سیر ﻣﻰکند تا لحظه ای از هستی جدا نماند.

برای یادگیری هر علمی باید به معلّم و مدرسۀ آن درس رو آورد. مکتب و مدرسۀ عرفان، خانقاه نام دارد.

در روزگاران قدیم وقتی فردی در جستجوی حقیقت خویش بود، به خانقاه روی ﻣﻰآورد.

او ﻣﻰیافت که زندگی روزمرّه جوابگوی خواست اصلی او، یعنی جستجو و کشف حقیقت انسان نیست. هر اسم و رسمی را که در اجتماع ﻣﻰداشت کنار گذاشته و باکمال فروتنی و طلب رو به خانقاه ﻣﻰآورد تا با همراهی جمعیّتی حاضر، بخصوص به هنگام ذکر، حضور در حال و ﺑﻰزمانی را تجربه کند.

آداب خانقاه

خانقاه آداب و شرایط خاص خود را دارد. معیارهای اجتماع آنجا اعتباری ندارند و رنگهای دنیای بیرون در یکپارچگی محیط خانقاه همه نقش برآبند.

فرد هنگام ورود به خانقاه کفشهای خود را درﻣﻰآورد، و گرد و غبار دنیای مادّی با همه تعلّقاتش را از خود جدا ﻣﻰکند. او در خانقاه با حضور کامل، دقّت به کار خویش دارد.

نظم، پایۀ راه سالک است. از اینرو او نظم ظاهری خود را نیز حفظ ﻣﻰکند. فرد لباس ساده و ﺑﻰنقش بر تن دارد، زیرا او نقشها را پشت سر گذاشته تا راز والاتری را کشف کند. هیچ ناهماهنگی او را به خود مشغول ﻧﻤﻰکند. لباس او سفید است، چون هدف او پاکی از همۀ آلودگیهاست. سکوت در بیرون و درون از آشفتگی خاطر و پریشانی، او را به آرامش و صلح واقعی نزدیکتر ﻣﻰکند.

خانقاه محیط مناسبی است برای تمرین اصولی که سالک را از هواها و ﺑﻰثباﺗﯽهای خود رهایی ﻣﻰبخشد. او در این محیط خود را ﻣﻰسازد، تا در بیرون نیز به همین منوال حضور داشته باشد و در زندگی روزمرّه و کار در دنیای بیرون، آرامش و صفای خاطر خویش را حفظ نماید. آنگاه فرزندِ وقت خویش بوده و به معنی واقعیِ خانقاه (خانۀ گاه = خانۀ وقت) دست پیدا ﻣﻰکند.